Αναρωτηθήκατε ποτέ πώς εξελίχθηκαν οι ταξιδιωτικοί οδηγοί από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα; Από την πρωτοποριακή "Περιγραφή της Ελλάδας" του Παυσανία μέχρι τις πρωτοποριακές εικονικές περιηγήσεις, αυτό το άρθρο εξερευνά τη συναρπαστική διαδρομή των ταξιδιωτικών οδηγών και πώς η τεχνολογία φέρνει επανάσταση στον τρόπο με τον οποίο εξερευνούμε την ιστορία.
Από το 1990, 21 Φεβρουαρίου έχει αναγνωριστεί ως Διεθνής Ημέρα Ξεναγού, γιορτάζοντας τον κρίσιμο ρόλο των ξεναγών στον εμπλουτισμό των ταξιδιωτικών εμπειριών. Την ημέρα αυτή, ρίχνουμε μια ματιά στον παλαιότερο καταγεγραμμένο τουριστικό οδηγό!
Ενώ ένας απλός έντυπος τουριστικός οδηγός -κάτι που οι περισσότεροι από εμάς ξεφυλλίζουμε πριν ή κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού- μπορεί να μην συγκρίνεται με μια ξενάγηση υπό την καθοδήγηση ειδικού, πολλοί από εμάς αναρωτιούνται: πόσο καιρό υπάρχουν αυτοί οι οδηγοί;
Και σε αυτόν τον τομέα, οι Έλληνες φαίνεται ότι ήταν πρωτοπόροι στην καινοτομία. Ο πρώτος ταξιδιωτικός οδηγός πιστεύεται ότι γράφτηκε από έναν Έλληνα ταξιδιώτη με βαθιά εκτίμηση για την αρχαία ελληνική πολιτιστική κληρονομιά.
Γραμμένο σε δέκα βιβλία, Περιγραφή της Ελλάδας του Παυσανία είναι μια λεπτομερής περιγραφή της τοπογραφίας, του φυσικού περιβάλλοντος και των μνημείων δέκα περιοχών της Ελλάδας. Το μνημειώδες αυτό έργο χρειάστηκε περισσότερο από μια δεκαετία για να ολοκληρωθεί (μεταξύ 155 και 180 μ.Χ.). Είναι ενδιαφέρον ότι η απότομη και κάπως μυστηριώδης κατάληξη του κειμένου εγείρει ερωτήματα σχετικά με το αν ο θάνατος του Παυσανία διέκοψε το έργο ή αν το άφησε σκόπιμα ανοιχτό.
Ο στόχος του Παυσανία ήταν πιθανώς διττός: να παρέχει έναν αξιόπιστο οδηγό για τους μελλοντικούς ταξιδιώτες και να δημιουργήσει ένα λογοτεχνικό έργο που να διατηρεί ιστορικές και μυθολογικές αφηγήσεις που συνδέουν την ελληνική γεωγραφία με την κλασική αρχαιότητα. Παρόλο που έζησε υπό ρωμαϊκή κυριαρχία, έδωσε έμφαση στην αρχαία ελληνική κληρονομιά, αναδιηγούμενος μύθους όπως είχαν μεταδοθεί μέσω της προφορικής παράδοσης.
Παραμένει αβέβαιο αν οι ταξιδιώτες της εποχής του Παυσανία συμβουλεύονταν Περιγραφή της Ελλάδας κατά τη διάρκεια των ταξιδιών τους ή απλώς πριν ξεκινήσουν για αυτά. Η μορφή του παπύρου της εποχής μπορεί να μην ήταν βολική για μεταφορά. Επιπλέον, οι οδηγοί μπορεί να μην ήταν τόσο απαραίτητοι τότε όσο σήμερα. Οι πληροφορίες σχετικά με τα μνημεία ήταν άμεσα διαθέσιμες και οι τοπικοί ξεναγοί σε κάθε τόπο προσέφεραν λεπτομερείς εξηγήσεις - έναντι αμοιβής. Ωστόσο, από τον 17ο αιώνα, και ιδιαίτερα στις αρχές του 19ου αιώνα, το έργο του Παυσανία έγινε τόσο ένα χρήσιμο ταξιδιωτικό εγχειρίδιο για τους επισκέπτες όσο και μια πολύτιμη πηγή για τους αρχαιολόγους που αναζητούσαν να εντοπίσουν σημαντικές τοποθεσίες, όπως η Ολυμπία, οι Δελφοί και οι Μυκήνες.
Στον 21ο αιώνα, Περιγραφή της Ελλάδας θα μπορούσε να να είναι προσαρμοστεί σε ένα πολύτιμο εργαλείο για τους σύγχρονους ταξιδιώτες.
Υπάρχει μια βασική διαφορά μεταξύ της εποχής του Παυσανία και της δικής μας: τον 2ο αιώνα μ.Χ., τα περισσότερα μνημεία ήταν ακόμη άθικτα, επιτρέποντας στους επισκέπτες να τα δουν όπως τα περιέγραψε ο Παυσανίας. Μέχρι πρόσφατα, οι σύγχρονοι ταξιδιώτες έπρεπε να βασίζονται αποκλειστικά στη φαντασία τους.
Τα τελευταία χρόνια, οι εφαρμογές εικονικής περιήγησης και τα ψηφιακά εργαλεία έχουν φέρει επανάσταση στην εμπειρία αυτή. Τεχνολογίες όπως η επαυξημένη πραγματικότητα (AR), η τρισδιάστατη αναπαράσταση (3D) και η εικονική πραγματικότητα (VR) επιτρέπουν στους χρήστες να βλέπουν σε πραγματικό χρόνο αναπαραστάσεις αρχαίων ερειπίων στις κινητές συσκευές τους, όπως ακριβώς περιγράφονται στις ιστορικές πηγές.
Για παράδειγμα, η εφαρμογή DigiPast λειτουργεί ως εικονικό παράθυρο, ζωντανεύοντας αμέσως τα αρχαία μνημεία στην οθόνη. Ακόμη πιο εντυπωσιακό είναι ότι οι χρήστες μπορούν να έχουν πρόσβαση στις εικονικές αναπαραστάσεις από όπου κι αν βρίσκονται. Από οπουδήποτε στον κόσμο, μπορούν να μεταφερθούν εικονικά στην Ακρόπολη για να εξετάσουν τα ζωηρά χρώματα των ενδυμάτων των Καρυάτιδων, στο Ναό του Δία στην Ολυμπία ή ακόμη και στο Μινωικό Παλάτι της Κνωσού για να θαυμάσουν τις τοιχογραφίες με τα δελφίνια στα βασιλικά διαμερίσματα!
Εάν ενδιαφέρεστε να μάθετε περισσότερα επισκεφθείτε την ιστοσελίδα www.digi-past.com
Πηγές
Pretzler M., Παυσανίας. Ταξιδιωτική γραφή στην Αρχαία Ελλάδα, Bloomsbury Publishing, Bristol 2007
Habicht C., Οδηγός του Παυσανία για την Αρχαία Ελλάδα, University of California Press, Λονδίνο 1998
https://www.archaiologia.gr/blog/2021/06/17/ελλάδος-περιήγησις-ψηφιακά/
https://www.britannica.com/biography/Pausanias-Greek-geographer
